RvA no. RA/056-07’08

Met verwijzing naar uw adviesverzoek d.d. 29 augustus 2007, dat de Raad op 20 november 2007 heeft ontvangen, om het oordeel van de Raad van Advies inzake bovengenoemd onderwerp en de behandeling hiervan in de vergadering van de Raad van Advies d.d. 7 april 2008, bericht de Raad u als volgt.

Het ontwerp-Iandsbesluit, houdende algemene maatregelen, ter uitvoering van artikel 5, eerste lid, van de Landsverordening officiële talen, houdende de schrijfwijze van het Papiamentu en het Nederlands (Landsbesluit schrijfwijze Papiamentu en Nederlands) strekt, volgens de considerans, ertoe om regels te stellen betreffende de schrijfwijze van het Papiamentu en het Nederlands.

Bestudering van het onderhavige ontwerp en de bijbehorende nota van toelichting, alsmede de overige bij het adviesverzoek gevoegde stukken, geven de Raad aanleiding tot het maken van de navolgende opmerkingen.

Algemeen

Alvorens in te gaan op het onderhavige ontwerp-Iandsbesluit wil de Raad de volgende opmerking maken.

Vanaf 1976 wordt de z.g. "Ortografia Römer-Maduro-Jonis" gebruikt als de basis van de officiële schrijfwijze van het Papiamentu in de eilandgebieden Curaçao en Bonaire. In 1986 is Papiamentu als vak op lagere scholen ingevoerd. De Raad is verheugd dat binnenkort in een wettelijke regeling regels betreffende de schrijfwijze van het Papiamentu zullen worden vastgesteld.

De Raad vraagt de aandacht van de regering voor de in het onderhavige geval gevolgde procedure. De Raad van Ministers heeft op 15 augustus 2007 besloten tot aanbieding van het onderhavige ontwerp-Iandsbesluit voor advies aan de Raad van Advies tegelijkertijd met het verzoek om advies aan de Directie Financiën. Op de dag waarop de Raad van Ministers de beslissing had genomen om het onderhavige ontwerp-Iandsbesluit voor advies aan de Raad van Advies aan te bieden, was de ambtelijke voorbereiding nog niet afgerond. Aangezien de Raad van Advies hoogste en laatste adviesinstantie is, dient de Raad een ontwerp-regeling te ontvangen waarvan in ieder geval de ambtelijke voorbereiding volledig is afgerond. Het is voor de oordeelsvorming van de Raad belangrijk dat de Raad over alle relevante adviezen beschikt bij de behandeling van een adviesverzoek.

Wetstechnische en inhoudelijke opmerkingen

Zowel het ontwerp als de nota van toelichting geven de Raad aanleiding tot het maken van inhoudelijke opmerkingen. Het ontwerp geeft de Raad tevens aanleiding tot het maken van wetstechnische opmerkingen.

Het ontwerp

Wetstechnische opmerkingen

Ingevolge artikel 2 van het ontwerp-Iandsbesluit beslissen de Stichting Fundashon pa Planifikashon di Idioma (FPI) en het Comité van Ministers van de Nederlandse Taalunie op welke wijze het Papiamentu respectievelijk het Nederlands wordt geschreven. In artikel 3 van het ontwerp-Iandsbesluit is geregeld met ingang van welke datum voormelde beslissingen in werking treden. De datum van inwerkingtreding van de beslissingen, bedoeld in artikel 2 van het ontwerp-Iandsbesluit, wordt in de regel gekoppeld aan het tijdstip waarop de bekendmaking daarvan in de Curaçaosche Courant heeft plaatsgevonden. De vaststelling van de beslissingsbevoegdheid van de FPI en het Comité van Ministers van de Nederlandse Taalunie alsmede de bekendmaking van de genomen beslissingen en de vaststelling van de datum van inwerkingtreding van de betrokken beslissingen betreffen verschillende onderwerpen die in verschillende artikelen dienen te worden geregeld. De Raad is van mening dat de verplichting tot bekendmaking van voormelde beslissingen door de Minister van Onderwijs en Cultuur in artikel 2 moet worden opgenomen en niet, zoals geregeld in het onderhavige ontwerp-Iandsbesluit, in artikel 3, tweede lid. De Raad geeft de regering in overweging om artikel 3, tweede lid, van het ontwerp-Iandsbesluit te schrappen en een bepaling analoog daaraan in artikel 2 op te nemen. Als gevolg hiervan zal het derde lid van artikel 3 moeten worden aangepast.

Inhoudelijke opmerking

In artikel 3, eerste lid, is de mogelijkheid voor de Minister van Onderwijs en Cultuur opgenomen om "in het algemeen belang" de inwerkingtreding van een beslissing als bedoeld in artikel 2 van het onderhavige ontwerp-Iandsbesluit op een later dan het in het eerstgenoemde artikellid bepaalde tijdstip vast te stellen. Het begrip "algemeen belang" wordt in het algemeen beschouwd als een vaag begrip.

Indien de regering met "algemeen belang" het "algemeen belang van de Nederlandse Antillen" bedoelt, stelt de Raad voor om dit uitdrukkelijk in artikel 3, eerste lid, te vermelden. De Raad geeft de regering voorts in overweging om in de toelichting op artikel 3 een of meer voorbeelden te geven waarin volgens de Minister van Onderwijs en Cultuur afwijking vanwege het algemeen belang noodzakelijk zal zijn.

De nota van toelichting

Inhoudelijke opmerking

Ingevolge artikel 5 van het onderhavige ontwerp-Iandsbesluit treedt het Landsbesluit schrijfwijze Papiamentu en Nederlands op een bij landsbesluit te bepalen tijdstip in werking. In de nota van toelichting behorende bij het ontwerp-Iandsbesluit is geen toelichting op voornoemd artikel opgenomen. De noodzaak om een dergelijke bepaling in het ontwerp-Iandsbesluit op te nemen hangt samen met het bepaalde in artikel 5, tweede lid, van de Landsverordening officiële talen (P.B. 2007, no. 20). Ingevolge artikel 5, tweede lid, van voornoemde landsverordening wordt een landsbesluit, houdende algemene maatregelen, waarin regels zijn gegeven betreffende de schrijfwijze van de officiële talen, aan de Staten overgelegd. Het betrokken landsbesluit treedt in werking op een tijdstip dat, nadat vier weken na de overlegging zijn verstreken, bij landsbesluit wordt vastgesteld, tenzij binnen die termijn door de Staten de wens te kennen wordt gegeven, dat de schrijfwijze van de officiële talen bij landsverordening wordt goedgekeurd. In dat geval wordt een daartoe strekkende ontwerplandsverordening zo spoedig mogelijk aan de Staten aangeboden. Aangezien het onderhavige ontwerp-Iandsbesluit ter uitvoering strekt van artikel 5, eerste lid, van voornoemde landsverordening is het tweede lid van dat artikel van toepassing. De Raad geeft de regering in overweging om artikel 5 van het onderhavige ontwerp-Iandsbesluit toe te lichten en aldus de in dit geval te volgen procedure uit te leggen.

De bijlagen "Lista di palabra papiamentu" en de "Ortografia di papiamentu".

Achtergrondinformatie

Samen met het onderhavige ontwerp-Iandsbesluit, houdende algemene maatregelen, zijn een tweetal bijlagen aan de Raad aangeboden, nl. "Lista di palabra papiamentu" en "Ortografia di papiamentu", die op 1 maart 2007 door de FPI zijn vastgesteld.

De schrijfwijze, zoals voorgesteld door de FPI, is gebaseerd op het voorstel dat de heer drs. Raûl Gervasio Römer gepresenteerd heeft aan de Centrale regering in 1969, "Ontwerp van een Spelling voor het Papyamento", welke de "Commissie Maduro" naderhand heeft gewijzigd in haar aanbevelingen in 1970 aan de Centrale regering. Op zijn beurt heeft de "Commissie Jonis" dit laatste voorstel gewijzigd met zijn voorstel in 1975 en heeft voornoemde commissie deze aangeboden aan het eilandgebied Curaçao. Dit laatste voorstel waarin de twee eerdere voorstellen zijn meegenomen, is bekend geworden onder de naam "Ortografia RömerMaduro- Jonis".

Vanaf 1976 wordt deze spelling, die in zeer grote mate gebaseerd is op fonologische principes, gebruikt als de basis van de officiële schrijfwijze van het Papiamentu in de eilandgebieden Curaçao en Bonaire.

In zijn voorstel van 2007, heeft de FPI enkele wijzigingen aangebracht in genoemde officiële schrijfwijze. Er werden door de FPI enkele kleine verbeteringen aangebracht in drukfout jes, zoals "mamundènguè" in plaats van "mamundènquè" (-què wordt guè).

Verder zijn in het voorstel van 2007 ook enkele fundamentele wijzigingen aangebracht:

• de -è-klank, zoals in het Nederlands "ver' wordt steeds als zodanig geschreven: bijvoorbeeld "bèrdè, bèrgwensa", voorheen "berdè, bergwensa";
• het schrijven van dubbele medeklinkers is uitgebreid in een aantal gevallen, met name: "diessinku, tresshen, supplantá", voorheen "diesinku, treshen, suplantá";
• het schrijven van dubbele klinkers waar zulks gehoord wordt: "reedita, koordiná en kooperá" en niet "redita , kordiná en koperá".

De bijlagen gevoegd bij het ontwerp-Iandsbesluit

Ten aanzien van deze bijlagen heeft de Raad de volgende opmerkingen.

In de bijlage "Ortografia di papiamentu" komen naar het oordeel van de Raad enkele drukfoutjes voor, die hieronder in een niet-uitputtende opsomming worden aangegeven. Op pagina 7, "3. Diptongonan" (Tweeklanken), dient onder de tweede rij onder de voorbeelden met "io" te staan "odio" in plaats van "oido". Op dezelfde pagina 7, onder "3 Diptongonan" (Tweeklanken), dient onder de voorbeelden met "iu" in de derde rij, "buida" vervangen te worden door "biuda". Op pagina 12, dient onder "IV DIVISHON NA SILABA" (Verdeling in lettergrepen), het woord "pioIo" in de eerste rij vervangen te worden door "piole", terwijl het laatste woord in de laatste rij, "zjozjoli", vervangen dient te worden door "zjozjoli".

De zin die onder "NOTA VI" op pagina 12 voor komt, dient volgens de Raad ten behoeve van de duidelijkheid als volgt te luiden:
Si e promé silaba di un palabra, ta un vokal, ta rekomendabel pa no pone e lèter ei so na fin di un lifia. Evitá di parti palabranan na final di un lifia di e forma aki:.

Op pagina 14 van de "Lista di palabra papiamentu" mist het woord "atono" een accent. Het woord moet zijn: átono.

De FPI heeft een lijst met geografische namen toegevoegd welke de namen van landen, inwoners en de bijbehorende bijvoeglijke naamwoorden inhoudt alsmede een lijst met universele afkortingen afkomstig uit verschillende talen. De Raad meent dat de lijst met universele afkortingen zal moeten worden aangevuld. Verder geeft de Raad in overweging om enkele regels te formuleren die kunnen worden toegepast op geografische namen die nog niet gestandaardiseerd zijn.

Beleid in de toekomst

De Raad wil de volgende opmerkingen maken met betrekking tot de beleidsontwikkeling betreffende de schrijfwijze van het Papiamentu in de toekomst.

In het onderhavige ontwerp-Iandsbesluit is gekozen voor een beperkte wIJziging in de schrijfwijze van het Papiamentu die op de eilandgebieden Curaçao en Bonaire wordt gebruikt. Het lijkt de Raad, dat wanneer op dit moment meer drastische wijzigingen aangebracht zouden worden, dit de weg die de ontwikkeling van het Papiamentu heeft ingeslagen schade zal berokkenen, evenals aan al de literaire uitgaven en boeken die volgens deze schrijfwijze zijn geschreven, onder andere de uitgaven van de FPI, welke duizenden kinderen reeds op school gebruiken.

De Raad acht het gewenst dat de FPI de nodige steun krijgt opdat dit instituut op alle wijze, naast regulier nuttig en waardevol werk, ook kan zorgen voor het continu bijwerken van de "Lista di palabra papiamentu" en relevante woorden kan toevoegen om de groei van het Papiamentu te blijven registreren en om op gezette tijden gereviseerde woordenlijsten te publiceren.

De Raad meent dat het aanbeveling verdient de regering voor te stellen de FPI in te schakelen om op continu basis de schrijfwijze van het Papiamentu te bewaken en indien dat nodig mocht blijken, bijvoorbeeld over vijf jaar, bepaalde wijzigingen voor te stellen. De FPI zal zich ook moeten wijden aan onder andere, het aanpakken van nieuwe begrippen die de taal binnendringen en deze kanaliseren. De Raad is van mening dat de FPI aandacht moeten besteden aan de realiteit van varianten in het Papiamentu. Het lijkt de Raad noodzakelijk dat de FPI een beslissing neemt inzake het gebruik hiervan, hoewel varianten eerder te maken hebben met standaardisatie dan met sch rijfwijze . De Raad wil opmerken dat er vaak kritiek wordt uitgeoefend op het feit dat de schrijfwijze van het Papiamentu gebaseerd is op de fonologie. In dat geval richt de kritiek zich op het feit dat de schrijfwijze te veel accenten zou hebben en op het feit als zou de schrijfwijze op overdreven wijze de schrijfwijze van de taal van oorsprong veranderen. Enige voorbeelden van verandering van de schrijfwijze van de taal van oorsprong zijn: imeil, mènedjer, èrko. De Raad is van mening dat de schrijfwijze van vreemde woorden in het Papiamentu in hoge mate afhankelijk is van de graad van adaptatie. Vreemde woorden die zowel qua betekenis als fonologische structuur gemakkelijk te adapteren zijn, kunnen reeds nu in de voorgestelde schrijfwijze weergegeven worden. Enige voorbeelden zijn: "surf', "Ièntfel" en "huiswèrk". Bepaalde (vak)specifieke termen kunnen C.q. hoeven naar de mening van de Raad niet vertaald te worden daar zij reeds algemeen ingang hebben gevonden. Als voorbeeld noemt de Raad: "bypass", "cash flow", "core business", "happy hour", "DJ", "springtraining", "coach", "outfielder", "disk drive" en "hard disk". De Raad acht het gewenst dat de FPI zich buigt over de kritiek die hierboven is aangegeven en dat de FPI belast wordt met het doen van een voorstel aangaande de schrijfwijze van woorden uit vreemde talen. De Raad vindt dat vooral voor het onderwijs, een beslissing moet worden genomen over de schrijfwijze van woorden uit vreemde talen.

Volgens de Raad heeft deze orthografie voor het Papiamentu haar effectiviteit al bewezen gedurende al die jaren, aangezien men die al sinds 1976 gebruikt. Zelfs de huidige voorgestelde wijzigingen vinden hun oorsprong in de praktijk van mensen die dagelijks met het Papiamentu werken en die gekwalificeerd kunnen worden als deskundigen die degelijk onderlegd zijn in de kennis van talen en specifiek die van de schrijfwijze van het Papiamentu. Verschillende methoden voor scholen die de FPI de laatste tijd met behulp van docenten die nog steeds actief zijn in het onderwijs heeft geproduceerd, hebben deze wijzigingen al met voldoening toegepast.

De conclusies van taalspecialisten voor wat betreft de talrijke aspecten van het Papiamentu zullen volgens de Raad officiële besluiten moeten worden, voorgedragen door de FPI of een ander instituut, zodat mensen die het Papiamentu gebruiken deze in de praktijk met het volste vertrouwen ook kunnen naslaan.

De Raad meent dat de overheid dient zorg te dragen voor een juiste naleving van de uniforme schrijfwijze van het Papiamentu en dient te bevorderen dat daartoe competente organisaties hun bevindingen ten aanzien van alle aspecten van het Papiamentu zullen kunnen publiceren in naslagwerken zodat een correct gebruik van het Papiamentu gegarandeerd kan worden.

De Raad heeft voor het overige geen opmerkingen.

Concluderend kan worden gesteld dat de Raad zich met de inhoud en doelstelling van het onderhavige ontwerp-Iandsbesluit, houdende algemene maatregelen, kan verenigen en geeft de Raad de regering in overweging conform de in het ontwerp opgenomen voorstellen te besluiten, nadat met vorenstaande opmerkingen rekening zal zijn gehouden.

Willemstad, 27 juni 2008