Persbericht Kontribushon di mr. dr. Aubrich Bakhuis Papiamentu
KOMUNIKADO DI PRENSA
Dia 24 di yüli 2023.
Kontribushon di mr. dr. Aubrich Bakhuis
Areglo mutuo: Mas outonia, ménos demokrasia?
WILLEMSTAD – Den e areglo mutuo titulá ‘Onderlinge regeling samenwerking bij hervormingen’ a registrá e palabrashonnan entre gobièrnunan di Kòrsou, Aruba, Sint Maarten i Hulanda pa koperá ku otro pa realisá e reformanan ekonómiko i gubernamental ku tin den e paketenan nashonal. E areglo mutuo akí ta trata temanan ku ta kai bou di asuntunan propio òf outonomia di e islanan. Pero e pregunta ta hustifiká si eskoho di e areglo mutuo di forma liber akí – komo alternativa pa e lei di konsenso di Reino COHO (‘Caribisch Orgaan voor Hervorming en Ontwikkeling’) – ta bon pa demokrasia. Ku e pregunta akí mr. dr. Aubrich Bakhuis a marka pouta den su kontribushon na e relato anual pa 2022 di Konseho di Konsulta Kòrsou (Raad van Advies Curaçao RvAC).
E diferente formanan di areglo mutuo
Areglonan mutuo tin nan base den Statüt i nan tin e meta pa e paisnan koperá ku otro riba temanan ku ta kai bou di nan asuntunan propio. E paisnan por skohe entre otro pa regla e forma di koperashon den un lei di konsenso di Reino òf den un Medida General di Reino. Un di tres opshon pa koperashon ta e areglo mutuo di forma liber. Statüt no ta kontené reglanan pa loke ta e proseso, kontenido i forma di e areglo mutuo. Ta realisá e akuerdo akí pa medio di konsulta i negosashon entre e gobièrnunan di e paisnan konserní. E akuerdo ta kai bou di responsabilidat i kompetensia eksklusivo di e mandatarionan en kestion.
Motibu pa buska un forma alternativo pa koperashon
Konservashon di outonomia tabata un motibu krusial pa e islanan skohe e asina yamá ‘Onderlinge regeling samenwerking bij hervormingen’ komo alternativa pa e lei di konsenso di Reino COHO. Mr. dr. Aubrey Bakhuis ta konfirmá ku outonomia di e islanan Kòrsou, Aruba i Sint Maarten lo sinti konsekuensia grave si regla asuntunan propio den lei di konsenso di Reino òf Medida General di Reino. Na promé lugá pasobra den e trayekto pa realisá eseinan e partisipashon di e islanan ta hopi limitá, pero tambe pasobra un lei di konsenso di Reino ta prevalesé riba reglamentunan nashonal. Esei ke men ku ora ta fiha reglamentunan nashonal outónomo, mester tene kuenta ku e lei di konsenso mas haltu.
Statüt ta stipulá sí ku mester konsultá ku parlamentonan di Kòrsou, Aruba i Sint Maarten den e proseso pa yega na un lei di konsenso di Reino. Parlamentarionan di e islanan por presensiá e tratamentu oral den Parlamento i Senado Hulandes, nan por hiba palabra, proponé amienda, i entregá un petishon pa posponé votashon di moda ku por deliberá mas aleu den Konseho di minister di Reino.
En kambio e areglo mutuo di forma liber ta un akuerdo entre e gobièrnunan di e paisnan konserní, i ta e gobièrnunan ta disidí si nan ta embolbí nan parlamentonan den e proseso i di ki forma esei ta tuma lugá.
Prekupashon pa loke ta e legitimidat demokrátiko?
‘Onderlinge regeling samenwerking bij hervormingen’ a drenta na vigor sin ku parlamento a aprob’é promé. E úniko influensha ku Parlamento por ehersé ta via instrumentonan regular di kòntròl manera e dereho riba informashon i di interpelashon. Tambe Staten por aprobá moshonnan ku por pone gobièrnu move den sierto direkshon. Pero tanten ku no ta un moshon di deskonfiansa, e moshonnan no ta obligatorio pa gobièrnu ni e respektivo mandatarionan.
Kontrario na un lei di konsenso di Reino òf Medida General di Reino, un areglo mutuo no ta influenshá e órden hurídiko di e islanan outomátikamente. Kòrsou, Aruba i Sint Maarten por skohe sí pa kombertí e palabrashonnan di e areglo mutuo den un lei, lòs di un lei di konsenso di Reino òf Medida General di Reino. Esei no a sosodé den e kaso aki. E palabrashonnan pa reforma ta fihá den paketenan nashonal i lo keda elaborá den un agènda di ehekushon i un plan di akshon. Komo ku Statüt no ta brinda reglanan kla pa e prosedimentu ni pa e forma òf kontenido di e areglo mutuo, e respektivo gobièrnunan tin hopi libertat den esaki. Un ke otro por pone hende kuestioná e legitimidat demokrátiko di e areglo mutuo, spesialmente si el a drenta na vigor sin aprobashon di parlamento.
Base duradero pa koperashon
Mr. dr. Bakhuis ta enfatisá ku ta importante pa e paisnan palabrá ku otro kon ta atendé eventual kambio òf terminashon di e areglo miéntras e ta na vigor ainda, komo ku por surgi konfushon i konsekuensianan negativo si no tin konsenso mas.
E areglo mutuo en kestion no ta kontené niun klóusula di modifikashon, pero e ta duna e paisnan espasio sí pa yega na un akuerdo ku otro pa modifiká e paketenan nashonal. E areglo tin un klóusula sí pa terminá promé ku fecha, pero esei tambe ta rekerí un konsenso entre e paisnan. E pregunta ta kiko lo sosodé si un di e paisnan ke terminá e areglo mutuo unilateralmente tanten ku e ta na vigor ainda.
“The proof of the pudding is in the eating,” mr. dr. Bakhuis ta konkluí su artíkulo. Tempu lo siña nos. “Por lo pronto nos por sali for di e sintimentu positivo di e Sekretario di estado di Asuntunan Interno i Relashonnan den Reino i e Minister-Presidentenan di Kòrsou, Aruba i Sint Maarten durante presentashon di ‘Onderlinge regeling samenwerking bij hervormingen’, i tambe for di e palabranan alentador di Gobernador di Kòrsou den su diskurso di 26 di aprel 2023.”
Pa e artíkulo kompleto di mr. dr. Bakhuis ta referí na e relato anual 2022 di Konseho di Konsulta, ku for di dia 20 di yüli 2023 ta keda publiká den su forma digital riba website di e Konseho, www.raadvanadvies.cw.
Na nòmber di e visepresidente di Konseho di Konsulta
Señora mr. C. Raphaëla, sekretario.